درمان ناباروری با آی وی اف IVF
درمان ناباروری با آی وی اف IVF یکی از پیشرفته ترین و موثرترین روش های درمان ناباروری می باشد. آی وی اف به عنوان یک تکنیک تولید لقاح در محیط آزمایشگاهی معرفی شده است و با استفاده از آن، زوجهایی که به هر دلیلی نمیتوانند به طور طبیعی بچه داشته باشند، فرصتی برای باروری فراهم میشود. در این مقاله، به بررسی جزئیات فناوری آی وی اف و روند درمان ناباروری با استفاده از این روش میپردازیم. ابتدا به توضیح اجمالی درباره فرایند آی وی اف و مراحل آن میپردازیم. سپس، عوامل مؤثر در موفقیت درمان آی وی اف را مورد بررسی قرار میدهیم و راهکارهایی برای بهبود نتایج درمان را بررسی میکنیم.
مراحل درمان ناباروری IVF
پنج مرحله اساسی برای درمان ناباروری IVF وجود دارد:
مرحله ۱: تحریک تخمدان
که مرحله تخمک گذاری نیز نامیده می شود. داروهایی به نام داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک به خانم داده می شود. به طور معمول، یک خانم در ماه یک تخمک تولید می کند. مصرف داروهای باروری موجب می شود که تخمدان ها چندین تخمک تولید کنند.
در این مرحله، خانم سونوگرافی منظم واژینال برای بررسی تخمدان ها و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها انجام می دهد.
مرحله ۲: بازیابی تخمک
یک جراحی کوچک که آسپیراسیون فولیکول نامیده می شود، برای برداشتن تخمک ها از بدن زن انجام می شود. این جراحی اغلب در مطب پزشک انجام می شود. معمولا داروهایی تجویز می شود تا خانم در طول عمل احساس درد نکند. با استفاده از تصاویر سونوگرافی به عنوان راهنما، متخصص زنان یک سوزن نازک را از طریق واژن وارد تخمدان و کیسه های (فولیکول) حاوی تخمک می کند. سوزن به یک دستگاه مکنده متصل است، که تخمک ها و مایع را از هر فولیکول خارج می کند.
این روش برای تخمدان دیگر تکرار می شود. ممکن است بعد از عمل کمی گرفتگی در بدن ایجاد شود، اما طی یک روز برطرف می شود.
در موارد نادر، ممکن است برای برداشتن تخمک ها به لاپاراسکوپی لگن نیاز باشد. اگر زنی تخمک تولید نکند یا نتواند تولید کند، ممکن است از تخمک اهدایی استفاده شود.
مرحله سوم: لقاح و بارور کردن
اسپرم مرد با بهترین کیفیت و تخمک در کنار هم قرار می گیرد. ترکیب اسپرم و تخمک تلقیح نامیده می شود. سپس تخمک ها و اسپرم ها در یک محفظه تحت کنترل محیط زیست ذخیره می شوند. اسپرم اغلب چند ساعت پس از تلقیح وارد تخمک می شود (بارور می شود).
اگر پزشک فکر کند احتمال لقاح کم است، ممکن است اسپرم مستقیماً به تخمک تزریق شود. به این روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) گفته می شود.
مرحله ۴: کشت جنین
هنگامی که تخم بارور تقسیم می شود، جنین تشکیل می شود. کارکنان آزمایشگاه به طور مرتب جنین را بررسی می کنند تا از رشد مناسب آن مطمئن شوند. در حدود ۵ روز، یک جنین طبیعی دارای چندین سلول است که به طور فعال تقسیم می شوند. زوج هایی که در معرض خطر بالای انتقال یک اختلال ژنتیکی (ارثی) به کودک هستند، ممکن است تشخیص ژنتیکی قبل از کاشت (PGD) را در نظر بگیرند. این روش اغلب ۳ تا ۵ روز پس از لقاح انجام می شود. دانشمندان آزمایشگاه از هر جنین یک سلول یا سلول جدا می کنند و مواد را برای وجود اختلالات ژنتیکی خاص غربال می کنند.
مرحله ۵: انتقال جنین
جنین ها ۳ تا ۵ روز پس از بازیابی و لقاح تخمک در رحم زن قرار می گیرند. این عمل در مطب پزشک در حالی انجام می شود که خانم بهوش است. پزشک یک لوله نازک (کاتتر) حاوی جنین را در واژن زن، از طریق دهانه رحم و تا داخل رحم وارد می کند. اگر جنین در لایه داخلی رحم به (ایمپلنت) بچسبد و رشد کند، حاملگی رخ می دهد.
ممکن است بیش از یک جنین به طور همزمان در رحم قرار گیرد که می تواند منجر به دوقلو، سه قلو یا بیشتر شود. تعداد دقیق جنین های منتقل شده یک موضوع پیچیده است که به عوامل زیادی بخصوص سن زن بستگی دارد. جنین های بلااستفاده ممکن است منجمد و کاشته یا اهدا شوند.
درمان ناباروری با آی وی اف چه زمانی باید شروع شود؟
شروع درمان ناباروری با آیویاف بستگی به علت ناباروری، سن، تاریخچه پزشکی و شرایط فردی هر زوج دارد. در بسیاری از موارد، زوجها به مدت حداقل یک سال تلاش برای باروری طبیعی بدون موفقیت داشته باشند قبل از اینکه پزشک توصیه کند که به درمان آیویاف مراجعه کنند. با این حال، در برخی موارد مانند عوامل ناباروری شدید، سن بالا و مشکلات تخمکگذاری یا اسپرم، ممکن است پزشک قبل از مدت یک سال تلاش برای باروری طبیعی، شروع درمان آیویاف را توصیه کند.
گاهی لازم است تا این بررسی ها زود تر این موعد انجام شود، در مواردی که شرایط خطر برای زوجین وجود داشته باشد توصیه می شود تا زودتر از این موعد برای بارداری تحت نظر قرار بگیریند، شرایط خطر شامل :
- سن خانم بالای ۳۵ سال (سن بالا می تواند باعث شود که ذخیره تخمدانی به مراتب کمتر شود )، در این صورت برای افزایش شانس موفقیت در بیشتر موارد متخصصین زنان به یکباره چند نطفه را انتقال می دهند، در نتیجه این امر در روش IVF بیشتر از سایر روش ها، احتمال بارداری دو قلویی و یا سه قلویی وجود دارد.
- خانمی که سابقه جراحی های مکرر لگنی داشته باشد و به مرور زمان، این جراحی ها، سبب چسبندگی در لوله ها شده است.
- برخی از آقایون به دلیل شغل و حرفه ای که دارند می توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر داشته باشند، به طور مثال رانندگی در مدت زمان طولانی، جوشکاری، نانوایی و…
- آقایونی که در گذشته سابقه انجام جراحی بر آلت تناسلی و یا بیضه های خود داشته اند.
- خانمی که تخمک گذاری های نامنظم دارد، به این معنی که فرد دوره قاعدگی منظمی ندارد.
IVF در چه شرایطی انجام می شود؟
می توان گفت آخرین راهکاری که برای بارور کردن خانم هایی که به دلایل اختلالات تخمک و یا لوله های رحمی دچار ناباروری شده اند، درمان ناباروری با کمک IVF است. خوشبختانه امروزه آگاهی زوجین در این زمینه افزایش یافته است و پیشرفت های قابل توجهی در این زمینه شده است که سبب از بین بردن خطرات ناشی از این روش درمان ناباروی می باشد. توصیه می گردد در صورتی که متخصص زنان استفاده از روش درمان ناباروری با کمک IVF را توصیه کردند مخالفتی صورت نگیرد تا بتوانند در کوتاه ترین زمان به نتیجه رسید و بارداری انجام شود.
آیا درمان ناباروری با IVF همیشه موفقیت آمیز است؟
خیر، درمان آیویاف (IVF) همیشه موفق نیست. موفقیت آیویاف بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله سن زن، سلامتی تخمک و اسپرم، وضعیت رحم، مشکلات ساختاری یا عملکردی تخمدان یا لولههای تخمدانی، و عوامل دیگر.
درصد موفقیت آیویاف ممکن است بین زوجها و مراکز درمانی مختلف متفاوت باشد. در حالت کلی، میزان موفقیت برای هر دوره آیویاف در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد در زنان تحت ۳۵ سال و کاهش پیدا میکند در زنان بالای ۳۵ سال. با این حال، این آمار تخمینی است و ممکن است بسته به شرایط فردی متفاوت باشد. همچنین، موفقیت آیویاف ممکن است در تلاشهای متعدد درمانی مورد نیاز باشد. برخی از زوجها ممکن است نیاز به تکرار دورههای آیویاف داشته باشند تا بتوانند باردار شوند.
مرحله بعدی درمان ناباروری بعد از شکست در روش IVF
از لحاظ علمی به این روند ،شکست مکرر در لانه گزینی جنین گفته می شود.
این موضوع می تواند به دودلیل رخ دهد، به دلیل اختلالات رحمی و یا به دلیل اختلالات جنینی.
در صورتی که اختلالات رحمی دلیلی برای شکست IVF شود ،می توان با کمک روش هیستروسکوپی داخل حفره رحم را مورد بررسی قرار داد، تا مشکلات موجود مورد بررسی قرارگیرد. چسبندگی در رحم، دیواره ای کوتاه در رحم، پولیپ در رحم، همگی می توانند یکی از اختلالات رحمی باشند که می تواند سبب شکست در IVF شود.
اما در رابطه با اختلالات جنینی بحث فراوانی وجود دارد، امروزه با کمک علم ژنتیک تمام مشکلات ژنتیکی جنین قبل از انتقال به رحم مادر مورد بررسی قرار می گیرد.
توصیه می گردد در صورتی که زوجی با چند شکست در روش IVF مواجه شدند، قبل از انتقال جنین به رحم مادر جنین از نظر کروموزومی مورد بررسی قرار گیرد.
چه عواملی میتوانند باعث کاهش موفقیت درمان ناباروری با آیویاف شوند؟
چندین عامل میتوانند به کاهش موفقیت آیویاف (IVF) منجر شوند. مهمترین عوامل عبارتند از:
- سن زن: سن زن یکی از مهمترین عوامل در موفقیت آیویاف است. با پیشروی سن، تعداد و کیفیت تخمکها کاهش مییابد و احتمال باروری کاهش مییابد.
- کیفیت تخمک و اسپرم: کیفیت تخمک و اسپرم نقش بسیار مهمی در برقراری بارداری دارند. مشکلات مربوط به کیفیت تخمک یا اسپرم میتوانند به کاهش موفقیت آیویاف منجر شوند.
- وضعیت رحم: وجود عوارض ساختاری یا عملکردی در رحم میتواند توانایی رویش جنین را کاهش دهد. این شامل وجود پولیپ، فیبروم، ضخامت غیرطبیعی غشاء رحمی و غیره است.
- مشکلات تخمدان: برخی مشکلات تخمدان مانند سندرم تخمدان چندتکی، عدم پاسخ به مصرف داروهای تحریک تخمدان، کیستهای بزرگ و غیره میتوانند به کاهش موفقیت آیویاف منجر شوند.
- مشکلات لولههای تخمدانی: عواملی مانند بستگی یا آسیب به لولههای تخمدانی میتوانند عبور تخمک و اسپرم را مشکل کنند و موفقیت آیویاف را کاهش دهند.
- سابقه پیشین: سابقه تلاشهای ناموفق آیویاف یا سابقه سقطهای تکراری میتواند به کاهش موفقیت آیویاف منجر شود.
- عوامل سبک زندگی: عواملی مانند سابقه سیگاری، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، چاقی یا کمبود وزن، استرس زیاد و ناهنجاریهای تغذیه میتوانند تأثیر منفی بر روی موفقیت آیویاف داشته باشند.
به طور کلی، این عوامل میتوانند تأثیر متفاوتی در موفقیت آیویاف داشته باشند و هر زوج بر اساس وضعیت خود باید با پزشک خود مشورت کند
نتیجه IVF برای درمان ناباروی
لازم است تا افرادی که تحت درمان ناباروری با استفاده ازIVF قرار می گیرند، نیز تا در مدت زمانی مشخص برخی از دارو ها را مصرف کنند، این دارو ها به منظور استحکام لایه های رحم و همچنین کاهش انقباضات رحمی استفاده می شوند، بعد از آنکه IVF انجام شد لازم است تا دو هفته بعد برای بررسی نتیجه IVF میزان هورمون HCG در خون، در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گیرد، اگر جواب این آزمایش مثبت بود به این معنی است که IVF موفقیت آمیز بوده است. لازم به ذکر است که مراجعات منظم و بررسی وضعیت جنین و مادر بعد از موفقیت در این روش از الزامات است.
استفاده از روش IVF آیا همراه با عوارضی است؟
از آنجا که در طی این روش نیاز به تجویز دارو های محرک تخمدان دارد در نتیجه این امر می تواند سبب بزرگی تخمدان، چرخش تخمدان ها و تحریک بیش از اندازه تخمدان شود، تمام این موارد می تواند به دلیل مصرف دارو های محرک تخمدان ایجاد شود.
سوالات متداول
چه راهکارهایی برای کاهش استرس در زنانی که آیویاف میکنند وجود دارد؟
راهکارهایی مانند حمایت خانواده و دوستان، تغذیه سالم، ورزش منظم، مطالعه، مدیتیشن، روشهای تنفس عمیق و خواب کافی، می تواند به کاهش استرس در زنان کمک کند.
فرآیند IVF برای هر فرد ممکن است به طور متفاوتی احساس شود. برخی از زنان ممکن است درد و عدم راحتی خفیفی در طول فرآیند تزریق داروها و جمعآوری تخمک تجربه کنند. با این حال، برای کاهش ناراحتی و درد، معمولاً داروهای تسکین دهنده درد و تکنیکهای مدیریت درد مورد استفاده قرار میگیرد.
برخی از عوارض و مشکلات ممکن در جریان IVF شامل عوارض جانبی داروها، عفونت، خونریزی، انتقال چند جنین باعث حاملگی چندگانه، خطر افزایش بارداری خارج از رحمی و مشکلات روانی است. هرچند که این عوارض نادر و در صورت رعایت مراقبتهای پزشکی مناسب معمولاً کمی اتفاق میافتند.
کلام آخر
در هر صورت، روش های درمان ناباروری باید توسط تیم پزشکی متخصص در زمینه ناباروری و آیویاف نظارت شوند و بر اساس وضعیت و نیازهای هر بیمار تعیین گردند. همچنین، ممکن است برخی از زنان بهترین نتیجه را با استفاده از روشهای آمادهسازی تخمک مختلف بگیرند. بنابراین، مشاوره با پزشک متخصص و تیم درمانی میتواند بسیار مفید باشد تا بهترین استراتژی برای هر بیمار تعیین شود.
