درمان ناباروری با IVF یا لقاح مصنوعی چیست؟
روش IVF یا لقاح مصنوعی یکی از روش های درمان ناباروری است که به صورت مصنوعی و در محیط آزمایشگاه، همان اتفاقی که در بدن به طور طبیعی می افتد را، برای بارداری ایجاد می کند. در طی این روش اسپرم در داخل تخمک تزریق می شود و این تخمک طی پروسه ای و مصرف برخی از دارو ها فولیکول ها، شروع به رشد می کنند و تخمک ها گرفته می شود و در محیط آزمایشگاه این تخمک در داخل اسپرم ها تزریق می شود و در آخر تبدیل به جنین می شود و جنین بعد از چند روز به رحم مادر انتقال پیدا می کند. در حقیقت این روندی است که به طور طبیعی برای بارداری در رحم مادر برای بارداری انجام می شود ولی در روش درمان ناباروری با IVF تمام این روند در محیط آزمایشگاه انجام می شود.
روند تشکیل جنین در رحم مادر
برای فهم درمان ناباروری با IVF ابتدا باید فرایند طبیعی به وجود آمدن نوزاد را درک کنید، جالب است بدانید تمام این فرآیند حداقل ۱۵ روز پیش از لقاح، ازمغز آغاز می شود.
غده هیپوفیز قدامی هورمون فولیکول FSH را تشرح می کند FSH تعدادی کم فولیکول تخمدان را به عمل می آورد، این عملکرد سبب آزاد سازی استروژن می شود.
هر فولیکول حاوی یک تخمک است و به طو متوسط فقط یک فولیکول کاملا به بلوغ می رسد در حین رشد فولیکول آزاد کردن استروژن همچنان ادامه دارد.
استروژن علاوه بر اینکه به رشد هماهنگ و آمادگی رحم کمک می کند، با مغز هم در رابطه با چگوگی رشد فولیکول ها در ارتباط است ،وقتی سطح استروژن به اندازه کافی بالا باشد، بخش قدامی هیپوفیز موجی از هورمون جسم زرد ،LH را آزاد می کند . LH تخمک گذاری را فعال می کند و منجر به پارگی فولیکول و آزاد سازی تخمک می شود. زمانی که تخمک ،تخمدان را ترک می کند به وسیله پرده انگشت مانند به لوله فالوپ هدایت می شود . اگر تخمک طی ۲۴ ساعت توسط اسپرم بارور نشود، تخمک غیر بارور از بین می رود و کل فرآیند دو مرتبه بازسازی می شود و برای بازسازی رحم و ساخت رحم در ماه بعد، آماده می شود. می توان گفت تخمک بزرگ ترین سلول بدن است.
روند تشکیل جنین در محیط آزمایشگاه
برای زوجی که توسط روش درمان ناباروری با IVF بارور می شوند، FSH در سطحی بالاتر از معمول تنظیم می شود که به طور کنترل شده باعث تحریک بیش از حد تخمدان می شود تا در آخر بتوانند چندین تخمک را تولید کنند ،تخمک ها بیش از آنکه تخمک گذاری انجام شود ،توسط سوزن مکشی که با کمک اولتراسوند هدایت می شود، خارج می شوند. در آزمایشگاه تخمک های مشخص شده از سلول های اطراف جدا می شوند و برای لقاح آماده می شوند. لقاح می تواند از طریق یکی از این دو روش انجام شود، در روش اول تخمک ها توسط هزاران اسپرم احاطه می شوند و لقاح به طور عادی در طی چند ساعت اتفاق می افتد. در روش دوم، لقاح ازطریق قرار دادن یک اسپرم در داخل تخمک به وسیله سوزن انجام می شود، این روش زمانی بسیار کار آمد است که مشکلی در کیفیت اسپرم وجود داشته باشد. بعد از لقاح نطفه می تواند برای سازگاری ژنتیکی نگهداری شود و یا به منظور بارداری های بعدی منجمد شود. قاعده معمول این طور است که نطفه 3 روز بعد از باروری انتقال داده شود یعنی زمانی که نطفه ۸ سلول دارد. اگر تخممک زن به دلیل سن و یا تشعشعات مضر ضعیف شده باشد و یا به دلیل سرطان برداشته شده باشد، می توان از تخمک اهدایی استفاده شود.
انواع روش های درمان ناباروری
- روش درمان ناباروری IUI ، به معنی تلقیح اسپرم به داخل رحم
- روش درمان ناباروری با IVF، به معنی رشد جنین در داخل آزمایشگاه و بعد از آن انتقال جنین به داخل رحم مادر
- روش درمان ناباروری میکرواینجکشن، در این روش درمان اسپرم به داخل تخمک تلقیح شود و بعد از بارداری جنین به داخل رحم مادر انتقال پیدا می کند.
مراحل IVF
پنج مرحله اساسی برای IVF وجود دارد:
مرحله ۱: تحریک تخمدان
که مرحله تخمک گذاری نیز نامیده می شود. داروهایی به نام داروهای باروری برای افزایش تولید تخمک به خانم داده می شود. به طور معمول، یک خانم در ماه یک تخمک تولید می کند. مصرف داروهای باروری موجب می شود که تخمدان ها چندین تخمک تولید کنند.
در این مرحله، خانم سونوگرافی منظم واژینال برای بررسی تخمدان ها و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها انجام می دهد.
مرحله ۲: بازیابی تخمک
یک جراحی کوچک که آسپیراسیون فولیکول نامیده می شود، برای برداشتن تخمک ها از بدن زن انجام می شود. این جراحی اغلب در مطب پزشک انجام می شود. معمولا داروهایی تجویز می شود تا خانم در طول عمل احساس درد نکند. با استفاده از تصاویر سونوگرافی به عنوان راهنما، متخصص زنان یک سوزن نازک را از طریق واژن وارد تخمدان و کیسه های (فولیکول) حاوی تخمک می کند. سوزن به یک دستگاه مکنده متصل است، که تخمک ها و مایع را از هر فولیکول خارج می کند.
این روش برای تخمدان دیگر تکرار می شود. ممکن است بعد از عمل کمی گرفتگی در بدن ایجاد شود، اما طی یک روز برطرف می شود.
در موارد نادر، ممکن است برای برداشتن تخمک ها به لاپاراسکوپی لگن نیاز باشد. اگر زنی تخمک تولید نکند یا نتواند تولید کند، ممکن است از تخمک اهدایی استفاده شود.
مرحله سوم: لقاح و بارور کردن
اسپرم مرد با بهترین کیفیت و تخمک در کنار هم قرار می گیرد. ترکیب اسپرم و تخمک تلقیح نامیده می شود. سپس تخمک ها و اسپرم ها در یک محفظه تحت کنترل محیط زیست ذخیره می شوند. اسپرم اغلب چند ساعت پس از تلقیح وارد تخمک می شود (بارور می شود).
اگر پزشک فکر کند احتمال لقاح کم است، ممکن است اسپرم مستقیماً به تخمک تزریق شود. به این روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) گفته می شود.
مرحله ۴: کشت جنین
هنگامی که تخم بارور تقسیم می شود، جنین تشکیل می شود. کارکنان آزمایشگاه به طور مرتب جنین را بررسی می کنند تا از رشد مناسب آن مطمئن شوند. در حدود ۵ روز، یک جنین طبیعی دارای چندین سلول است که به طور فعال تقسیم می شوند.
زوج هایی که در معرض خطر بالای انتقال یک اختلال ژنتیکی (ارثی) به کودک هستند، ممکن است تشخیص ژنتیکی قبل از کاشت (PGD) را در نظر بگیرند. این روش اغلب ۳ تا ۵ روز پس از لقاح انجام می شود. دانشمندان آزمایشگاه از هر جنین یک سلول یا سلول جدا می کنند و مواد را برای وجود اختلالات ژنتیکی خاص غربال می کنند.
به گفته انجمن پزشکی باروری آمریکا ، PGD می تواند به والدین کمک کند تصمیم بگیرند که کدام جنین را باید کاشت. این امر احتمال انتقال اختلال به کودک را کاهش می دهد.
مرحله ۵: انتقال جنین
جنین ها ۳ تا ۵ روز پس از بازیابی و لقاح تخمک در رحم زن قرار می گیرند. این عمل در مطب پزشک در حالی انجام می شود که خانم بهوش است. پزشک یک لوله نازک (کاتتر) حاوی جنین را در واژن زن، از طریق دهانه رحم و تا داخل رحم وارد می کند. اگر جنین در لایه داخلی رحم به (ایمپلنت) بچسبد و رشد کند، حاملگی رخ می دهد.
ممکن است بیش از یک جنین به طور همزمان در رحم قرار گیرد که می تواند منجر به دوقلو، سه قلو یا بیشتر شود. تعداد دقیق جنین های منتقل شده یک موضوع پیچیده است که به عوامل زیادی بخصوص سن زن بستگی دارد. جنین های بلااستفاده ممکن است منجمد و کاشته یا اهدا شوند.
درمان ناباروری از چه زمانی باید شروع شود؟
زمانی که یک زوج ازدواج می کنند، اگر جوان باشند و هیچ گونه عاملی خطری برای آن ها وجود نداشته باشد در حالت معمول باید بعد از گذشت یک سال تلاش برای بارداری و عدم موفقیت در نتیجه به دنبال راهکارهای کمک باروری باشند. در حققیت نازایی زمانی تعریف می شود که زوجی بعد از یک سال تلاش برای بچه دار شدن، موفق نشوند. در این موارد لازم است تا هر چه سریعتر بررسی های لازم صورت گیرد.
گاهی لازم است تا این بررسی ها زود تر این موعد انجام شود، در مواردی که شرایط خطر برای زوجین وجود داشته باشد توصیه می شود تا زودتر از این موعد برای بارداری تحت نظر قرار بگیریند، شرایط خطر شامل :
- سن خانم بالای ۳۵ سال (سن بالا می تواند باعث شود که ذخیره تخمدانی به مراتب کمتر شود )، در این صورت برای افزایش شانس موفقیت در بیشتر موارد متخصصین زنان به یکباره چند نطفه را انتقال می دهند، در نتیجه این امر در روش IVF بیشتر از سایر روش ها، احتمال بارداری دو قلویی و یا سه قلویی وجود دارد.
- خانمی که سابقه جراحی های مکرر لگنی داشته باشد و به مرور زمان، این جراحی ها، سبب چسبندگی در لوله ها شده است.
- برخی از آقایون به دلیل شغل و حرفه ای که دارند می توانند بر کیفیت اسپرم تاثیر داشته باشند، به طور مثال رانندگی در مدت زمان طولانی، جوشکاری، نانوایی و…
- آقایونی که در گذشته سابقه انجام جراحی بر آلت تناسلی و یا بیضه های خود داشته اند.
- خانمی که تخمک گذاری های نامنظم دارد، به این معنی که فرد دوره قاعدگی منظمی ندارد.
آیا قرص های ضد بارداری می توانند به عنوان عاملی در ناباروری شناخته شود؟
خیر قرص های ضد بارداری دلیل بر ناباروری نمی شود، فرقی ندارد که این قرص ها در چه سنی و به چه میزان استفاده شود، اگر فردی در مدت زمان طولانی از این قرص ها به طور مداوم مصرف کند توصیه می شود تا هر چند وقت یکبار در این بین فاصله ای یک ماه قرار دهند.
IVF در چه شرایطی انجام می شود؟
می توان گفت آخرین راهکاری که برای بارور کردن خانم هایی که به دلایل اختلالات تخمک و یا لوله های رحمی دچار ناباروری شده اند، درمان ناباروری با کمک IVF است. خوشبختانه امروزه آگاهی زوجین در این زمینه افزایش یافته است و پیشرفت های قابل توجهی در این زمینه شده است که سبب از بین بردن خطرات ناشی از این روش درمان ناباروی می باشد. توصیه می گردد در صورتی که متخصص زنان استفاده از روش درمان ناباروری با کمک IVF را توصیه کردند مخالفتی صورت نگیرد تا بتوانند در کوتاه ترین زمان به نتیجه رسید و بارداری انجام شود.
آیا IVF همیشه موفقیت آمیز است؟
در هر سیکل IVF امکان انتقال ۱-۲جنین وجود دارد، گاهی روش IVF انجام می شود و جنین انتقال داده می شود اما IVF بی نتیجه است و بارداری صورت نمی گیرد. در هر سیکل IVF 30-40 درصد امکان بارداری وجود دارد. زمانی که زوجی بعد از چند بار آزمون IVF به نتیجه می رسند لازم است تا بررسی هایی در این دسته از افراد صورت گیرد تا مشخص گردد آیا مشکلی در این افراد وجود دارد یا خیر.
اگر جنینی با تقسیمات و کیفیت خیلی خوب داشته باشیم و متخصص زنان اعلام کند همه موارد در وضعیت ایده آل قرار دارد، اما متاسفانه بارداری صورت نمی گیرد لازم است تا بررسی ها بر روی ژن های لانه گزینی انجام شود.
مرحله بعدی درمان ناباروری بعد از شکست در روش IVF
از لحاظ علمی به این روند ،شکست مکرر در لانه گزینی جنین گفته می شود.
این موضوع می تواند به دودلیل رخ دهد، به دلیل اختلالات رحمی و یا به دلیل اختلالات جنینی.
در صورتی که اختلالات رحمی دلیلی برای شکست IVF شود ،می توان با کمک روش هیستروسکوپی داخل حفره رحم را مورد بررسی قرار داد، تا مشکلات موجود مورد بررسی قرارگیرد. چسبندگی در رحم، دیواره ای کوتاه در رحم، پولیپ در رحم، همگی می توانند یکی از اختلالات رحمی باشند که می تواند سبب شکست در IVF شود.
اما در رابطه با اختلالات جنینی بحث فراوانی وجود دارد، امروزه با کمک علم ژنتیک تمام مشکلات ژنتیکی جنین قبل از انتقال به رحم مادر مورد بررسی قرار می گیرد.
توصیه می گردد در صورتی که زوجی با چند شکست در روش IVF مواجه شدند، قبل از انتقال جنین به رحم مادر جنین از نظر کروموزومی مورد بررسی قرار گیرد.
چه کسانی کاندیدای مناسبی برای IVF هستند؟
در ابتدا برای آنکه بدانید کاندیدای مناسبی برای انجام IVF هستید باید به بهترین متخصص درمان نازایی مراجعه نمایید و پس از انجام معاینات و آزمایش های لازم به انجام این روش درمان ناباروری بپردازید.
از جمله افراد مناسب برای درمان ناباروری با IVF عبارتند از:
- زنانی که دارای لوله رحم مسذود هستند یا در بدنشان لوله رحم وجود ندارد.
- افرادی که دچار مشکل تخمک گذاری هستند یا تخمک های آنها از کیفیت مطلوبی برای باروری برخودار نیست از کاندیدای مناسب برای انجام روش IVF هستند.
- هم چنین این روش برای مردانی که دچار مشکل اسپرم هستند نیز کاندیدای مناسب برای انجام روش IVF هستند.
- هم چنین این روش برای زنانی که دچار مشکل آندومتریوز هستند نیز موثر است.
درصد موفقیت استفاده از روش IVF
میزان موفقیت IVF برحسب سن می تواند متغیر باشد، در خانمی که در سن زیر ۳۵ سال از این روش استفاده می کند میزان موفقیت آن ۵۰ درصد است در حالی که اگر سن این افراد بین ۳۵ تا ۳۷ سال باشد میزان این احتمال به ۴۰ درصد می رسد.
بنابراین باید این نکته را در نظر داشت که روش های کمک باروری به هیچ عنوان موفقیت صد در صد در آن ها وجود ندارد و ممکن است نیاز باشد تا زوجین برای موفقیت چندین بار از روش مورد نظر استفاده کند.
بسیاری از زوج های نابارور تصور می کنند که از روش های کمک باروری می توانند به دفعات استفاده کنند، این تصور غلط است باید گفت برای استفاده از این روش ها هم محدودیت وجود دارد و نیاز است که فرد به این نکته توجه لازم داشته باشد. مصرف بیش از اندازه دارو های تحریک تخمدان ها می تواند باعث عوارضی برای خانم شود فاین مورد می تواند یکی از دلایل محدودیت دفعات در روش IVF شناخته شود.
نتیجه IVF برای درمان ناباروی
لازم است تا افرادی که تحت درمان ناباروری با استفاده ازIVF قرار می گیرند، نیز تا در مدت زمانی مشخص برخی از دارو ها را مصرف کنند، این دارو ها به منظور استحکام لایه های رحم و همچنین کاهش انقباضات رحمی استفاده می شوند، بعد از آنکه IVF انجام شد لازم است تا دو هفته بعد برای بررسی نتیجه IVF میزان هورمون HCG در خون، در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گیرد، اگر جواب این آزمایش مثبت بود به این معنی است که IVF موفقیت آمیز بوده است. لازم به ذکر است که مراجعات منظم و بررسی وضعیت جنین و مادر بعد از موفقیت در این روش از الزامات است.
مراقبت های بعد ازIVF
توصیه می شود به خانم هایی که با کمک IVF بارور شده اند به نکاتی توجه داشته باشند تا بتوانند IVF موفقی داشته باشد.
- استراحت امری مهم است البته نه استراحت مطلق، میزان استراحت بسته به شرایط فرد دارد.
- توصیه می شود بعد از استفاده از روش IVF از حمام کردن با آب سرد تا جای ممکن خودداری کنید.
- به هیچ وجه از مواد الکی و دخانیات بعد از باروری استفاده نکنید.
- تا جای ممکن از مصرف غذاهای فست فود خود داری کنید و رژیم غذایی سالم و پر انرژی داشته باشید.
استفاده از روش IVF آیا همراه با عوارضی است؟
از آنجا که در طی این روش نیاز به تجویز دارو های محرک تخمدان دارد در نتیجه این امر می تواند سبب بزرگی تخمدان، چرخش تخمدان ها و تحریک بیش از اندازه تخمدان شود، تمام این موارد می تواند به دلیل مصرف دارو های محرک تخمدان ایجاد شود.
هزینه درمان ناباروری با استفاده از IVF چقدر است؟
هزینه این روش درمان متفاوت است، بسته به شرایط و تعداد دفعات مورد استفاده، این هزینه می تواند متغیر باشد. به دلیل آنکه درمان ناباروری پروسه ای است زمان گیر، توصیه می شود به زوجین که در این راستا از صبر و تحمل ویژه ای بر خوردار باشند تا بتوانند صاحب فرزندی سالم شوند. شما می توانید برای اطلاع از میزان هزینه درمان ناباروری به روش IVF با متخصص زنان خود مشورت کنید.
نتیجه گیری
IVF نوعی روش کمک باروری است. این بدان معناست که از تکنیک های پزشکی خاصی برای کمک به باردار شدن یک خانم استفاده می شود. بیشتر مواقع زمانی از این روش استفاده می شود که تکنیک های باروری کم هزینه تر شکست خورده باشد. همان طور که گفته شد امروزه با پیشرفت علم پزشکی روش های موثر بسیاری برای درمان ناباروری به وجود آمده است که IVF از جمله بهترین روش های درمان ناباروری است. ما در این مقاله سعی بر آن داشتیم که به شما اطلاعات کافی در زمینه درمان ناباروری با روش IVF ارائه دهیم.
منبع:
